معدنکاري سخت ترين شغل دنيا

معمولاً وقتي مي خواهند از سختي هاي يک شغل بگويند ، اين طور شروع مي کنند : « اين شغل بعد از کار در معدن ، دومين شغل پرخطر دنياست ! » يعني انگار همه پذيرفته اند که کار در معدن در ميان مشاغل مختلف ، از همه سخت تر است . کارکنان معدن هم به دليل عوامل زيان آور اين شغل با خطرات زيادي مواجه اند .
صنعت معدن در اغلب کشورها بالاترين نرخ مرگ و مير را به خود اختصاص داده است . آسيب ديدن يا کشته شدن در مراحل مختلف کار در معدن ، گازها ، گرد و غبارها ، مواد شيميايي ، صدا ، گرما و چيزهايي از اين قبيل مي تواند موجب بيماري هاي مزمن و گاهي حوادث کشنده ناگهاني شود . خوشبختانه در دهه اخير ، ظهور و توسعه ماشين آلات و تکنولوژي کار در معادن ، تجهيزات ، فرآيندها و نيز آموزش کارکنان در موضوع ايمني و بهداشت در محيط کار خيلي توسعه پيدا کرده است .
سازمان هاي جهاني مرتبط با ايمني و بهداشت کار ، برنامه ها و قوانين بلند بالايي در زمينه رعايت مقررات ايمني و بهداشتي در معادن تهيه کرده اند . استخراج ماسه ، شن و سنگ نيز به همين شکل است . در کشورايران نيز که سرشار از معادن غني و مختلف است ، ايمني در معادن از اهميت بسياري برخوردار است ، به طوري که چند سالي است در اين زمينه ها همايش ها و سمينارهايي با موضوع ايمني در صنعت و معدن در حال برگزاري است .
به گفته ي معاون امور معادن و صنايع معدني وزارت صنايع و معادن ، با سرمايه گذاري هاي انجام شده در بخش آموزش و خريد تجهيزات جديد ، ضريب ايمني معادن افزايش يافته است .
اين مقام مسئول ، با مقايسه ميزان حوادث منجر به مرگ در سال 84 با سالهاي 86 و 87 اعلام کرده است : « در سال 1384 به ازاي هر 6 ميليون تن توليد مواد معدني ، يک حادثه منجر به فوت در معادن اتفاق افتاد که اين رقم در سال 86 به 10 ميليون تن به ازاي يک کشته رسيد . همچنين در سال 87 اين نرخ به يک کشته به ازاي 16 ميليون توليد رسيد » به عقيده ي او اين نرخ کاهش حوادث به معناي رشد 60 درصدي ضريب ايمني در معادن کشور است.
 

خطر انفجار در معادن زغال سنگ :

معدنکاري در جهان به دو روش سطحي و زيرزميني صورت مي گيرد . از جمله ويژگي هاي معادن زير زميني ، علاوه بر وجود پيچيدگي در طراحي ، بالا بودن هزينه ها و حادثه خيزي اين معادن است .
معادن زيرزميني زغال سنگ بيشترين سهم را در بد نام کردن اين روش معدنکاري از منظر ايمني دارند ، به گونه اي که تونل هاي اين معادن را مي توان به تونل هاي وحشت براي افراد حاضر در آن تشبيه کرد .
انفجار بيشترين سهم از حوادث معدنکاري و تلفات ناشي از آنها را به خود اختصاص مي دهد . منظور از انفجار ، سوختن بسيار سريع يک ماده سوختني است که در معادن زغال سنگ ، اين ماده گاز زغال يا گرد زغال است . گاز زغال که همان متان است ، يکي از هيدورکربورهايي است که در اثر تغييرات بيوشيميايي روي اندام هاي گياهي طي فرآيند تشکيل زغال سنگ پديد مي آيد .
انفجار آميزترين حالت متان زماني است که اين گاز در هوا به غلظت 9 تا 9/5 درصد برسد و غلظت بيش از 10 درصد گاز زغال در هوا به سختي موجب انفجار مي شود و عموماً با ترکيب با اکسيژن محيط ، ايجاد خفگي مي کند . البته هميشه احتمال وزش جريان باد و کاهش اين غلظت به زير درصد خطرناک وجود دارد . بنابراين عيار ايمني در نظر گرفته شده براي گاز زغال يک درصد است تا احتمال وقوع حادثه به کمترين حد خود برسد . زغال به عنوان ديگر علت انفجارهاي معدني ، معلول کار کمباين ها ، پيکورها ، عمليات آتشبازي ، بارگيري و حمل و نقل زغال سنگ طي فرآيند استخراج است . با وجود گاز زغال ، انفجار گرد زغال در فضاي معدن به انفجاري مهيب تبديل خواهد شد که بدترين حادثه معدني به شمار مي رود . براي جلوگيري از انفجار در وهله ي نخست بايد حفره ها از تجمعات گرد زغال پاک شود و سپس با پاشيدن آب يا گردهايي مانند رس ، سنگ آهک يا سنگ گچ ، حد فاصل ذرات پر شود . براي جلوگيري از گسترش و انتشار انفجار در بالاي مقاطع تونل ها نيز آتش بندي هاي آبي يا خاکي تعبيه مي شود که در اثر دريافت موج انفجار ، واژگون شده و محتويات خود را بر آتش مي ريزند . علاوه بر انفجار ، معادن زغال سنگ با آتش سوزي نيز دست و پنجه نرم مي کنند . از جمله علل آتش سوزي ، خودسوزي زغال سنگ است . منظور از خودسوزي اکسيداسيون تدريجي است که به سوختن خود به خودي ماده معدني منجر مي شود . شرط وقوع اين پديده که معمولاً در عمق 15 تا 20 متري رخ مي دهد ، وجود شکاف هاي بسيار ظريف ، کوچک تر از يک ميلي متر ، در ماده ي معدني است .